Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Başkanı Hakan Fidan’ın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yeni kabinesinde bakan olarak atanması Türk halkı için sürpriz olmadı.
Fidan’ın Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan 2015 yılında milletvekilliği seçimlerinde aday gösterilme talebinden siyasi bir meslek istediği herkes tarafından biliniyordu.
Ancak Türk halkı için asıl sürpriz üstlendiği bakanlık, yani güvenlik alanından gelen isimler yerine diplomatların vazife aldığı bilinen dışişleri bakanlığı görevini üstlenmesi oldu.
Fidan’ı yakından tanıyanlar, bu vazifesi üstlenmesi karşısında şaşırmazken Türkiye’nin dış siyasetinde, bilhassa ‘husumetli’ olarak sınıflandırılan ülkelere açılım konusunda büyük bir atılım gerçekleştirmeyi başarmasını bekliyorlar.
Washington Post gazetesinin 2013 yılında İsrail’in İran’daki 10 casusunun kimliğini ifşa etmekle suçladığı Fidan’a İsrail’in duyduğu ‘nefret’ hakkında çok şey yazıldı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Hakan Fidan hakkında kullandığı tahminen de en açık tabir “Benim sır küpüm, devletin sır küpü. Türkiye’nin geleceğinin sır küpü” sözüydü. 2016’daki karşı darbe teşebbüsünü fark eden birinci kişinin Fidan olduğuna inanılıyor.
Şarku’l Avsat‘a konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yakın etrafından yetkililer, Fidan’ın Erdoğan’a ulaşarak onu uyarmaya çalıştığını fakat Erdoğan’a kolay kolay ulaşamadığını zira Erdoğan’ın o sıra ailesiyle tatilde olduğunu, bunun üzerine Fidan’ın Erdoğan’ın damatlarından biriyle temasa geçtiğini ve haberi ona ilettiğini söylediler.
Dışişleri Bakanlığı’nın yeni işvereninin kitleleri harekete geçirmesi için Cumhurbaşkanı Erdoğan’a ekranlarda görünmesini tavsiye ettiği ve “Onlarla (darbecilerle) vefatına savaşacağız, gidip halkla konuşacağız” dediği söyleniyor.
Bir Türk kaynak, birinci izlenimlerin tersine Türkiye’nin Fidan’ın diplomasi devrinde dışişleri bakanını istihbarattan, savunma bakanının ordudan ve içişleri bakanını devlet yönetiminden geldiği İngiliz sistemine yakın yeni bir siyaset benimseneceğinden kelam etti.
Birçok kişi Fidan’ın “çeşitli temaslara ve bilgilere sahip olduğu” ve bunları nasıl değerlendireceğini güzel bildiği için vazifesinde başarılı olmasını bekliyor.
Tüm bunlara Fidan’ın Türk siyasetindeki yeni sisteme nazaran tekrar “komşularla sıfır sorun” siyasetine gerçek yönelimin olduğu son iki yıldır dış siyasette oynadığı büyük rol ekleniyor.
Fidan, Türk hükümetinin Suriye ve Mısır üzere husumetli olduğu ülkelerle ve İran üzere bağlarına ‘rekabetin’ damgasını vurduğu kimi ülkelerle ‘temas noktası’ konumundaydı.
Şarku’l Avsat‘a konuşan kaynaklar, kısa müddet evvel Suriye ile geniş bir müzakere süreci başlatanın da Hakan Fidan olduğunu ve Suriyeli yetkililerle görüşme yeri açıklanmadan şahsen yürüttüğü görüşmeler sonucunda müzakere sürecinin başladığını söylediler.
Eski Lübnan Genel Güvenlik Teşkilatı Başkanı Abbas İbrahim de Fidan’ın atanmasının “Türkiye-Suriye bağlantılarını olumlu istikamette etkileyeceğine” inandığını tabir etti.
Fidan’la kimi evraklarda ortak çalışma fırsatı bulan İbrahim, Fidan’ın daha çok pragmatik bir adam olduğunu ve belgeyi detaylarıyla bildiğini söyledi.
İbrahim, Fidan’ın Suriyeli yetkililerle son görüşmeleriyle ilgili olarak “Onları anlıyor, onlar da onu anlıyor” yorumunda bulundu.
Fidan’ın “Suriye tarafıyla itimadı tekrar tesis edebilecek yeteneğe sahip olduğunu” düşünen İbrahim, Türkiye’nin Suriye’deki güvenlik, siyaset ve askeri varlığı belgeleri üzerinde çalıştığını belirterek, “Fidan, Suriyeli yetkililerle Türkiye-Suriye uyuşmazlığıyla ilgili bir muahedeye ulaştı, lakin ne yazık ki mutabakat, Türk siyasetçiler tarafından uygulanmadı” formunda konuştu.
SURİYELİ YETKİLİLERLE LÜBNAN’DA MÜZAKERELER
Daha evvel Fidan ile “çalışma arkadaşlığı” yaptığını söyleyen Abbas İbrahim, Türk yetkililerin “Suriye topraklarındaki tansiyonu azaltmak” amacıyla Beyrut’ta Türkiye-Suriye müzakerelerini başlatmak istediklerini lakin Suriyelilerin buna cevap vermediğini anlatırken, bu yüzden Türkiye’nin yeni dışişleri bakanının başarılı olmasını beklediğini, zira güvenlik misyonlarında üst seviyede diplomasi yürüttüğünü söyledi.
İbrahim, Fidan’ın dış siyaset liderliğinde Türkiye’nin yine komşularla sıfır sorun siyasetine döneceği göz önüne alındığında bu niteliklere sahip bir dışişleri bakanının problemleri büyük ölçüde azaltabileceğini düşünüyor.
TÜRK DİZİLERİ AŞIĞI
Siyaset dışında Türk sinemalarını ve dizilerini çok seven Fidan’ın “sanatı seven” yanından da kelam edilir ve Fidan’ın sevdiği dizilerin neredeyse hiçbirini kaçırmadığı söylenir.
Bazıları Netflix platformunda gösterilen Türk üretimleri için yazılmış senaryolara, bilhassa de tarihi dizilere ilgi duyduğu belirtiliyor.
Fidan’la çalışan bir Türk yetkili, Fidan hakkında çok kitap okuduğunu ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın seyahatleri sırasında en çok kitap okuyan bireylerin başında geldiğini söyledi.
Hakan Fidan’ı Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TİKA) başkanlığı yaptığı devirden beri tanıdığını söyleyen yetkili, Fidan’ın bu misyonun akabinde Başbakanlık Müsteşar Yardımcılığı, MİT Müsteşar Yardımcılığı ve MİT Başkanlığı görevlerindeyken de irtibatlarının sürdüğünü belirterek, Fidan’ın “ekip çalışmasına sonuna kadar inandığını ve takımını cesaretlendirmeye çalıştığını, vizyon sahibi ve kararlı biri olduğunu ve bu istikametinin çok tesirli olduğunu” kaydetti.
Adını açıklanmasını istemeyen yetkili, Fidan’ın “teknolojiye çok meraklı olduğunu ve MİT’te yüksek teknolojinin kullanılmasında büyük emeği olduğunu” belirterek, Fidan hakkında şunları söyledi:
Analizleri hakikat, iletileri açık ve nettir. Konuşurken sizi manipüle ettiğini anlamazsınız. Sorularınıza açık sözlülükle yanıtlar verir. Söylediklerinin karşı tarafa ulaşmasını önemser ve bildirilerini iletmeyi sever. Karşı tarafın gözünde fikrinin net olduğundan emin olmak ister. İstikrarlı bir karakteri vardır ve karşısındakinin de o denli olmasını ister.
Eski Lübnan Genel Güvenlik Teşkilatı Başkanı Abbas da Fidan’ı “çok sakin bir kişiliğe sahip, sabırlı ve âlâ bir dinleyici, ilgilerini sürdüren ve hiçbir şartta irtibatı kesmeyen, belgeleri son derece dikkatli takip eden biri” olarak tanımladı.
İSRAİL İLE MAKÛS İLGİLER
Ayrıca, Washington Post gazetesinin 2013 yılında İsrail’in İran’daki 10 casusunu ifşa etmekle suçladığı Fidan’a İsrail’in duyduğu ‘nefret’ hakkında çok şey yazıldığından, Fidan’ın İsrail ile ilgisinin önemli bir meydan okuma olması bekleniyor.
New York Times (NYT) gazetesinin bir haberinde de Fidan’ın İran istihbaratına ve Suriye’deki cihatçılara bilgi sızdırabileceği telaşıyla Türkiye-İsrail iş birliğinin gerilediği söylendi.
O sıralar İsrail gazetesi Haaretz, Fidan ile ilgili yayınladığı bir haberde Mossad’ın, Özgürlük Filosu’nu organize etme rolü ve iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) başkanı Cumhurbaşkanı Erdoğan’a olan yakınlığı ve İran’ın nükleer programını savunması nedeniyle dışişleri bakanlığına getirilmesiyle ilgili kaygıları aktardı.
OLAĞANÜSTÜ BİR ÖZGEÇMİŞ
Hakan Fidan, epey etkileyici bir özgeçmişe sahip. Çalışma hayatı dışında çok az bilgi yer alıyor. Sakin bir karakter.
Türk halkı, dışişleri bakanlığı devir teslim töreni sırasında yaptığı konuşma dışında daha evvel sesini duymamıştı.
Buna rağmen biyografisine bakıldığında hayatında muazzam bir ivme yakaladığı çabucak göze çarpıyor. Fidan, 15 yıl boyunca orduda astsubay olarak misyon yaptı.
Ancak orduda ne kadar kalırsa kalsın üst rütbeye yükselemeyecek “mütedeyyin bir delikanlı” olarak parlak bir geleceğe sahip olabileceği için askerlik hayatını astsubaylık rütbesinde bitirdi.
Evli ve 3 çocuk babası olan Fidan, 1968 yılında başşehir Ankara’da doğdu. 1986 yılında Kara Kuvvetleri Muhabere Okulu ve Kara Kuvvetleri Lisan Okulu’ndan mezun oldu.
Daha sonra istihbarat alanında pratik tecrübe kazandı ve 1986-2001 yılları ortasında Almanya’da NATO Hızlı Tepki Kolordusu İstihbarat ve Harekat Başkanlığı’nda yurtdışı vazifede bulundu.
Bu periyotta Almanya’da üniversite eğitimini tamamladı ve ABD’de Maryland Üniversitesine bağlı University of Maryland University College’dan idare ve siyaset bilimi alanından lisans dereceleri aldı.
Burası Amerikan askerlerinin yurt dışında eğitimlerine devam edebilmeleri için kurulmuş bir kolejdir.
Daha sonra Bilkent Üniversitesinde ‘Dış Siyasette İstihbaratın Yeri’ isimli teziyle yüksek lisans ve 2006’da da ‘Bilgi Çağında Diplomasi: Antlaşmaların Doğrulanmasında Enformasyon Teknolojilerinin Kullanımı’ başlıklı tez ile doktora yaptı.
Türk Silahlı Kuvvetleri’nde 15 yıl hizmet ettikten sonra 2001’de astsubay rütbesinden istifa etti.
Siyasi ve ekonomik danışman olarak Dışişleri Bakanlığı bünyesinde çalıştıktan sonra akabinde o devir Başbakanlığa bağlı olan TİKA başkanlığına atandı.
Aynı vakitte Başbakanlık Dış Siyaset ve Memleketler arası Güvenlikten Sorumlu Müsteşar Yardımcılığı yaptı.
Fidan’ın çalışmalarını yakından takip eden gazeteci Fazilet Atay, Fidan’ın bu noktada istihbarata olan ilgisiyle ilgili olarak Şarku’l Avsat’a şunları söyledi:
Fidan’ın istihbarata olan ilgisi NATO’daki yurtdışı misyonundan dönüşünde başladı. Ankara’daki birinci işi ‘Dış Siyasette İstihbaratın Yeri’ isimli teziyle yüksek lisans yapmak oldu. Tezinde, ‘başarılı bir dış siyaset için güçlü ve nitelikli istihbaratın kural olduğu’ görüşünü savundu.
Atay, Fidan’ın istihbarat bilgilerini dış siyasette muvaffakiyetle kullanan ABD ve İngiltere’nin istihbarat yapılarını incelediğini, akabinde Türk istihbaratıyla karşılaştırma yaptığını ve çalışma sisteminin daha da geliştirilmesi için birtakım tekliflerde bulunduğunu belirtti.
Atay, Fidan’ın tezini tamamladıktan sonra 200 yılında Türk Silahlı Kuvvetleri’nin yatırım kuruluşu olan OYAK’ın Genel Heyet üyeliğine seçildiğini ve 2001 yılında da ordudan istifa ettiğini kaydetti.
Fidan, ordudan ayrıldıktan sonra Avustralya’nın Ankara Büyükelçiliği’nde kıdemli siyasi ve ekonomik danışman olarak vazife yaptı.
Burada, mevcut Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in de o devir ABD’nin Ankara Büyükelçiliği’nde emsal bir vazifede olduğu ve tıpkı şeyin eski TBMM Dışişleri Kurulu üyesi Suat Kınıklıoğlu için de geçerli olduğunu belirtmek gerekir.
Fidan’ın süratli yükselişi, 2003 yılında TİKA başkanlığına atanmasıyla başladı. TİKA, o dönemde Devlet Bakanı Beşir Atalay’a bağlıydı.
Fidan, devrin Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Abdullah Gül ile bağlantıları düzgün olan Atalay’a o kadar yakın çalışıyordu ki, Gül cumhurbaşkanı olunca Fidan’ın Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğine getirileceği söylentileri yayıldı.
Ancak bu olmadı zira Fidan, TİKA’dayken o devirde Başbakan olan Erdoğan’ın dikkatini çekti ve 2007’de Fidan’ı takımına dahil etti. Akabinde Fidan, Başbakanlık Dış Siyaset ve Milletlerarası Güvenlikten Sorumlu Müsteşar Yardımcılığı vazifesine getirildi.
Bu noktada TİKA’nın hem dışişleri hem de istihbarat birimleri ile iş birliği içinde faaliyet gösterdiğini belirtmekte yarar var.
TİKA, Orta Asya başta olmak üzere Türkiye ile tarihi ve kültürel münasebetleri olan ülkelerle bağlarına tartı verdiği ve oradan da Afrika’ya gerçek yola çıktığı için TİKA Başkanlığı Fidan için büsbütün uygun bir pozisyondu.
O periyotta Başbakan Erdoğan’ın Dış Siyaset Baş Danışmanı olan Ahmet Davutoğlu’na bölge seyahatlerinde de eşlik ediyordu.
Dönemin Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Abdullah Gül’e de yurt dışı seyahatlerinde eşlik ederken yakın iş birliği içinde çalıştı.
Fidan ayrıyeten, Erdoğan’ın Türkiye dışındaki ziyaretlere katılan ve yabancı konukları karşılayan heyetlere de katılıyordu.
FİDAN’I KORUMAK İÇİN 48 SAAT İÇİNDE YASA ÇIKARILDI
Ayrıca Fidan, Erdoğan’ın müttefikiyken amansız düşmanına dönüşen Fethullah Gülen tarafından yönetilen örgütün düşmanlığını da kazandı.
Fidan, bu örgüt tarafından yakın takibe alındı. Hatta telefon görüşmeleri dinlendi ve birtakım muhalif gazetelere bilgi sızdırmakla suçlandı.
2010 yılında Fidan, MİT Başkanı olmadan önce ne kadar kıymetli olduğunu gösteren bir olay yaşandı.
Fidan, PKK’ya takviye sağladığı ya da PKK’nın Türkiye’de güvenlik görevlilerine yönelik gerçekleştirdiği silahlı operasyonlar ve akınlarla ilgili evvelki bilgileri görmezden geldiği kuşkusuyla 4 MİT yetkilisiyle birlikte kuşkulu olarak soruşturuldu.
Ancak hükümet derhal istihbarat görevlilerine ceza mahkemelerinde söz vermekten muafiyet sağlayan bir yasa tasarısı sundu. Yasa, muhalefetin tenkitlerine karşın 48 saat içinde TBMM’den geçti.
İSTİHBARATTA DEĞİŞİM
Hakkındaki tüm suçlamalara karşın Erdoğan’ın takviyesinden aldığı gücü MİT’i yine yapılandırmak için kullanan Fidan’ın başarılarından biri de ‘Açık Kaynak İstihbaratı Daire Başkanlığı’nı kurması oldu.
Erdem Atay’a nazaran Fidan’ın en büyük başarısı ise Milli İstihbarat Koordinasyon Kurulu oluşturularak, Genelkurmay Başkanlığı ile Jandarma ortasındaki istihbarat savaşını bitirmesi oldu.
Artık devletin tüm istihbarat servislerinin tartışmasız tek başkanı olarak yoluna devam edebilirdi.
Bunun yanında Fidan, 1992’de MİT başkanlığını üstlenen Sönmez Köksal’dan sonra bu vazifeye kurum dışından atanan ikinci isimdir.
Türk basınına nazaran Cumhurbaşkanı Erdoğan, MİT’in çağdaşlaşması ve kurumsallaşması için başına kendisine yakın bir ismi atamak ve çalışanlarının yüzde 50’si hala ordudan olduğu için MİT’i ordunun tesirinden çıkarmak istedi.
Fidan da Türk istihbaratının sıcak noktalardaki varlığını artırmak ve Türkiye’nin Ortadoğu, Rusya, Kafkasya, Asya ve Afrika’dan ABD, Avrupa ve İsrail’e kadar büyüyen gereksinimlerini karşılamak için ABD’deki FBI ve CIA gibisi istihbaratı biri iç başkası dış olmak üzere ikiye ayırmaya çalıştı.