Türk edebiyatının usta isimlerinden Selim İleri, geçirdiği rahatsızlık sonrası uzunca bir mühlet ortalıkta görünmedi. Şimdi yürüyemese de çalışmalarına tutkuyla devam eden müellif, babasından kalan daktilonun tuşları artık ağır geldiği için kitaplarını el yazısıyla kaleme almaya devam ediyor. Hastalığından evvel Ahmet Hamdi Tanpınar kitabıyla farklı bir şekilde okurlarının karşısına çıkan İleri, kendi sözüyle ‘gönül borcu’ ödediği kitaplarla bir nevi saklı kalmış hesaplaşmaları da gün yüzüne çıkartıyor. Yeni Şafak’tan Sevda Dursun’a konuşan İleri’nin birkaç ay evvel çıkan Cahit Sıtkı Tarancı’yı anlattığı C.S. isimli kitabı da bunlardan biri. İçinde kalanları ömrü yettiğince söyleme uğraşında olan müellif, şimdilerde uzun yıllar orta verdiği ekrana dönme hazırlığı içerisinde.
“KELİMELER YERİNE TUVALE SIĞINDIM”
* Kitap yazmaya devam ediyorsunuz, program yapıyorsunuz lakin çok önemli bir rahatsızlık geçirmiştiniz. Hastalığınızdan sonra hayatınızda neler değişti?
Allah garip bir sabır veriyor. Birinci evvel hayata karşı, Allah’a karşı bir şey ödemem gerekliydi diye düşündüm. Sonra her şeyin bir yazgısı var, benim yazgım de böyleymiş dedim. Fotoğraf yapmaya başladım. Evvelce de yapardım lakin hastalıktan sonra uzun bir mühlet sözler yerine tuvale sığındım. Sonra tekrar yavaş yavaş okumaya, yazmaya geri döndüm. Bu televizyon teklifi gelince evvel yapabilir miyim diye tasa ettim. Konuşurken bazen takılıyorum zira. Çok heyecanlandım. Evvelce çok sık ekrana çıktığım halde, dört beş yıldır hiç çıkmamıştım. En son Mehmet Barlas’la bir program yapmıştık. Program öncesi küçük küçük notlar aldım, lakin orada yazılanların dörtte birini bile söyleyemedim, öbür şeyler söyledim.
“AÇIK AÇIK HESAPLAŞMAK ÇOK ZOR”
TRT2’de 5 Temmuz Çarşamba akşamı “Yalnız Okurlar İçin” isimli bir programla ekrana dönecek olan Selim İleri, birinci çekimin umduğundan da düzgün geçtiğini lisana getirdi. Eray Ak’ın moderatörlüğündeki programda, 60 yıla yaklaşan müelliflik hayatı boyunca kendisinde derin izler bırakan, genelde Türk edebiyatının müellifleri ve yapıtları olacak. İleri, “Tam olarak onları anlatmak değil de benim onlardan esinlenmem ve o kitabı okurken ki anılarım üzerine müşterek bir yapı kurduk. İnsan belirli bir yaşa gelince, kimi yapıtlara yahut insanlara adeta gönül borcu birikiyor. Onu lisana getirmek istiyorum yahut birtakım bilinmeyen kalmış hesaplaşmalar oluyor. Bu his hastalıktan evvel başlamıştı bende. Yeniden de açık açık hesaplaşmak güç, yanlış bir şey söylerseniz vebali çok ağır” dedi.
“HATIRALAR BİR ANDA ÜŞÜŞTÜ”
Duygu ve fikirlerinizde neler değişti?
Tuhaf bir şey oldu, Tanpınar’ın kitabını yazarken hastalık yoktu, lakin onun ismi de bana çok acayip geliyor. Çok sevdiğim bir arkadaşım vefat ettiğinde, meskeninin önünden geçerken “Yaşadı ve öldü, bir manası olmalı bunun” dedim. Sonra bu cümleyi Tanpınar’ın kitabının ismi yaptım. Akabinde benim başıma geldi, hastalık sürecinde yıllardır düşünmediğim anılar, hepsi bir anda üşüştü. Tabipler bile üç kere vefata gidip gelen bir insanın hafızasının bu kadar sağlam olmasına bir mana veremedi. Biraz sakatlandı doğal, evvelden daha berraktı. Birtakım isimleri unutuyorum, birtakım insanların söylediklerini diğerlerininkiyle karıştırıyorum, fakat maalesef acıları ve pişmanlıkları hatırlamak konusunda olağanüstü hassas bir hafızam var.
Tanpınar kitabı hem gönül borcu hem de hesaplaşma mı?
Tanpınar benim çok sevdiğim müelliflerden birisi olmasına karşın 27 Mayıs darbesindeki tavrı, idamları savunması beni daima irkiltmiştir. Bugüne kadar hiç konuşamadım, lakin o kitapta yürek edip sordum. Soru olarak kaldı doğal, bilemezsin ki kim bilir ne yaşandı? Tanpınar kaygısını tam açamamış diye düşünüyorum.
“MENDERES’İ SAYIKLADIM”
“Tanpınar da ben de Doğu ile Batı ortasında sıkışmışlığı yaşadık” diyorsunuz. Bu uygun bir şey mi berbat bir şey mi?
Muhakkak bir zenginlik. Lakin pek de uygun bir şey değil. Zira bu formda hissettiğiniz vakit ne oraya ilişkin oluyorsunuz ne de buraya. Halbuki bilhassa bizim toplumumuzda beşerler vilayetle de bir yere ilişkin olmanızı bekliyor. Hiçbir yere ilişkin olmayıp boşlukta kaldığınızda çok büyük bir yalnızlık pekişiyor. Tanpınar’ın da yalnız bir insan olduğunu düşünüyorum. Yani yanılgıları varsa, 27 Mayıs sıkıntısı filan, o kısımlar hala etkiliyor beni. Adnan Menderes’i tanımam, lakin hastalığım sırasında sabaha kadar Menderes’i sayıkladığımı söylediler. Tahminen de bir şey yapmadım diye. Onların acısını yıllarca hissettim. Menderes’in asılmasıyla ilgili bir kıssa yazmak isterim. Artık vaktim kalmadı, yapamayacağım herhalde.
CÜNEYT ARKIN’A ÖZÜR KİTABI
Sıradaki kitabının edebiyat dünyasından değil, çok sevdiği bir insan olan Cüneyt Arkın’la ilgili olduğunu söyleyen İleri, yıllarca görüşmediği usta oyuncu ile ilgili şunları anlattı: “Vaktiyle haksız yere bir yazımda onu kırmıştım. Şık bir insandı, çok çabuk affetti. 2018 yılıydı galiba bir televizyon programında akşam üstleri insanın yapayalnız kalmasından bahsederken, ‘Şu anki hislerimi Selim İleri çok gençken yaşadı ve bunları yazdı’ demişti. Programda bana ulaşamadığını da söylemiş. Kırgın değildik ancak yeniden uzun vakit olmuştu görüşmeyeli. Bana bunu ilettiklerinde çabucak aradım. Vefat edene kadar da görüştük, hatta kendisiyle son görüşen şahıslardan olabilirim. Hastalığımın ikinci günü yarım yamalak kendime geldiğimde beni arayan birkaç şahıstan biriydi. Ona bir özür dileme kitabı üzere bir şey olacak.”